Ενισχύοντας τη φωνή των πολιτών: η δεκαετία του 1980

Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες συνέχισαν να αναπτύσσονται κατά τη δεκαετία του 1980. Προσχώρησαν σε αυτές περισσότερες χώρες, δημιουργήθηκε η ενιαία αγορά, ενώ οι εξωτερικές σχέσεις με άλλες χώρες διαμορφώνονταν υπό τη σκιά του Ψυχρού Πολέμου. Ποια θέματα απασχολούσαν τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους;

1984: ισχυρότερη φωνή για τους Ευρωπαίους πολίτες χάρη σε ένα ισχυρότερο Κοινοβούλιο

Το 1984 ψήφισαν στις ευρωεκλογές πολίτες από δέκα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, η οποία είχε προσχωρήσει στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1981.

Η ψήφος των πολιτών είχε πλέον αντίκτυπο και στα οικονομικά της ΕΟΚ, καθώς οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχαν επεκταθεί και κάλυπταν και τον κοινοτικό προϋπολογισμό.

Ενόψει των εκλογών, οι ευρωβουλευτές ετοίμασαν ένα σχέδιο για μια ομοσπονδιακή Ευρώπη. Πρωτοστάτης στη σύνταξη αυτής της πρότασης ήταν ο φεντεραλιστής ακτιβιστής Αλτιέρο Σπινέλι και στόχος ήταν να μεταρρυθμιστούν οι θεσμοί των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ώστε να είναι πιο κοντά στους πολίτες. Αν και αυτή η πρωτοβουλία δεν εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη, καταδεικνύει μια σημαντική προσπάθεια του Κοινοβουλίου να καταστήσει τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες πιο δημοκρατικές.

1989: επέκταση προς τη Μεσόγειο

Το 1989 η Ισπανία και η Πορτογαλία έγιναν μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και ψήφισαν για πρώτη φορά στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η διεύρυνση προς τη νότια Ευρώπη οδήγησε σε μεγαλύτερες ανισότητες ανάμεσα στα κράτη μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, θεσπίστηκε μια πραγματική πολιτική συνοχής. Η ευρωπαϊκή πολιτική προέβλεπε επίσης τη δημιουργία διαρθρωτικών ταμείων για τις φτωχότερες περιφέρειες, επενδύσεις σε ορισμένους στρατηγικούς τομείς και έναν πολυετή προγραμματισμό. 

Η Ευρώπη καλούταν να αντιμετωπίσει όλο και περισσότερες περιβαλλοντικές καταστροφές μεγάλης κλίμακας, όπως ήταν η καταστροφή του Τσερνόμπιλ, τα ανησυχητικά επίπεδα ρύπανσης στον αέρα και τα ύδατα, και η «τρύπα του όζοντος». Οι πολίτες άρχισαν να αποκτούν μεγαλύτερη επίγνωση των περιβαλλοντικών απειλών και η προσοχή στρεφόταν στην ανάγκη να θεσπιστεί μια περιβαλλοντική πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό αντικατοπτριζόταν επίσης στο γεγονός ότι τα οικολογικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη γίνονταν ολοένα πιο δημοφιλή.

Εν μέσω αυτών των προκλήσεων, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνεχιζόταν. Με την υπογραφή της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (1986) δημιουργήθηκε μια ενιαία αγορά: καταργήθηκαν τα εμπόδια στο εμπόριο ανάμεσα στα κράτη μέλη και εναρμονίστηκαν τα πρότυπα για τα προϊόντα. Το Κοινοβούλιο ανέλαβε πλέον έναν ουσιαστικό ρόλο όσον αφορά τη θέσπιση της νομοθεσίας, μέσα από τις διαδικασίες της συνεργασίας και της σύμφωνης γνώμης — και χρειαζόταν τη δημοκρατική φωνή των πολιτών για να καθοδηγεί τις δράσεις του.

Το πρόγραμμα Erasmus δημιουργήθηκε το 1987 και μέχρι το 2022 είχε προσφέρει ευκαιρίες για ακαδημαϊκή και επαγγελματική κατάρτιση σε περίπου 13 εκατομμύρια συμμετέχοντες. 

Το 1988 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέσπισε το Βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης. Το Κοινοβούλιο, το οποίο αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην προστασία της δημοκρατίας και της ελευθερίας της έκφρασης, απονέμει το βραβείο σε άτομα, ομάδες και οργανώσεις που έχουν συμβάλει σημαντικά στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Την πρώτη χρονιά με το βραβείο αυτό τιμήθηκαν ο Νέλσον Μαντέλα και ο Ανατόλι Μαρτσένκο (μετά θάνατον).