Wystawa
Tendencja kierowania się w stronę malarstwa abstrakcyjnego w pierwszej połowie XX wieku dotyczyła różnych gatunków sztuki, na przykład pejzażu, sztuki ludowej i portretu, co obserwujemy w tym rozdziale. Sztuka sakralna nie była wyjątkiem.
Witraż Apollo (System Kopernika) zaprojektowany przez Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907) powstał na zlecenie Domu Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie. Artysta zaprojektował również elementy wykończenia wnętrz i wyposażenie budynku, w tym ozdoby ścienne i meble. Wyspiański był poetą, malarzem i dramaturgiem, autorem symbolicznych dramatów narodowych w duchu artystycznym prądu Młodej Polski. Więcej przykładów wyjątkowej sztuki Wyspiańskiego można zobaczyć tutaj.
Podobnie jak Wyspiański, również Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875-1911) był wszechstronnym artystą: kompozytorem, malarzem, pisarzem i fotografem, który do dziś pozostaje jedną z najwybitniejszych postaci w historii litewskiej sztuki. W wielopłaszczyznowym obrazie Sonata nr 6 (Sonata gwiazd): Allegro, Čiurlionis odchodzi od rzeczywistości, nadając swojemu dziełu wymiar kosmicznej abstrakcji.
Čiurlionis, podobnie jak wielu artystów przełomu XIX i XX wieku, zainteresowany był zgłębianiem różnych teorii filozoficznych i religijnych. Namalował siedem sonat nawiązujących do teorii synestezji, w tym przypadku połączenia muzyki i sztuki. Artysta zastosował zasady kompozycji muzycznej w malarstwie. Doskonałym przykładem jest jego Sonata nr 6 (Sonata gwiazd): Allegro, w której elementy kompozycji ułożone są w skomplikowanym rytmie o różnych wariacjach. Narodowe Muzeum Sztuki M. K. Čiurlionisa opisuje obraz w następujący sposób: „Čiurlionis postrzega wszechświat jako niezwykłą polifoniczną symfonię wszechobecnego kosmicznego pyłu, gwiazd i światła słonecznego. Fale tego oceanu przestrzeni – melodie – wirują wokół siebie i splatają się ze sobą, tworząc bogato zdobioną, imponującą sieć, którą przeszywa Droga Mleczna. Ruch w zewnętrznej przestrzeni nie jest chaotyczny, charakteryzuje się określonym rytmem i harmonią. Symbol porządku i harmonii wszechświata przyjmuje postać jasnej sylwetki anioła stojącego na strzelistej wieży ze światła.”
Na przestrzeni XX wieku – jak zawsze – nowe prądy w sztuce często spotykały się z wrogim przyjęciem przez bywalców galerii i artystyczny establishment. Irlandzka artystka (1897-1944) studiowała pod kierunkiem Waltera Sickerta w Westminster School of Art w Londynie. W 1921 roku przeniosła się do Paryża, aby szkolić się u kubistów André Lhotego i Alberta Gleizesa.
Pierwsza wystawa jej abstrakcyjnej twórczości w Irlandii pokazana po powrocie do kraju w 1922 r. spotkała się z ogromną krytyką. Artystka pozostała jednak zwolenniczką modernizmu i abstrakcjonizmu, a w 1943 r. z jej inicjatywy powstała wystawa Irish Exhibition of Living Art. Dziś Jellett uważana jest za czołową postać irlandzkiego modernizmu.
Raul Meel (ur. 1941) jest estońskim artystą samoukiem, którego prace wystawiane i kolekcjonowane są na całym świecie. W młodości podjął stanowcze działania w celu zdystansowania się od oficjalnych wymagań sztuki sowieckiej, stając się jednym z pierwszych w byłym bloku wschodnim orędowników „poezji konkretnej”. Meel studiował elektrotechnikę na uniwersytecie. To techniczne zaplecze umożliwiło mu prawdopodobnie inne spojrzenie na sztukę. Tworząc eksperymentalne „wiersze pisane na maszynie”, Meel czuł związek z zachodnimi artystami awangardowymi lat 60. i 70. XX wieku.
Radykalna twórczość Meela nawiązywała do minimalizmu i sztuki konceptualnej, które za wszelką cenę starał się zwalczyć Związek Radziecki. Śpiewające drzewo to wykonany na maszynie do pisania rysunek składający się ze słów (ptak i ziemia). Jego siła polega na wzajemnym oddziaływaniu różnych systemów symboli (tekst i obraz wizualny).