Tentoonstelling
Het idee voor een jaarlijkse prijs van het Europees Parlement ontstond in juli 1984 ter gelegenheid van een plenair debat over de situatie van Andrej Sacharov. De prijs was oorspronkelijk bedoeld om werkzaamheden te belonen op het gebied van de ontwikkeling van de betrekkingen tussen het Oosten en het Westen, de vrijheid van debat en onderzoek en de verdediging van de mensenrechten of de rechtsstaat. Frans Parlementslid en rapporteur Jean-François Deniau verklaarde dat het de plicht en verantwoordelijkheid van het vrij verkozen Europees Parlement is om de fundamentele vrijheden te verdedigen. Volgens de heer Deniau belichaamde Andrej Sacharov de prijs perfect.
Sacharov was een Europees burger die de vrijheid van denken en meningsuiting belichaamde en die op grond van zijn overtuigingen en zijn geweten afstand deed van alle materiële voordelen en egards waarover hij kon beschikken.
Jean-François Deniau
De leden van het Europees Parlement gingen de grote uitdaging aan: op 13 december 1985 namen zij met een grote meerderheid een ontwerpresolutie tot invoering van de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken aan.
Op persoonlijk verzoek van Lord Plumb, de voorzitter van het Europees Parlement, verleende Andrej Sacharov in het voorjaar van 1987 zijn steun aan het project en aanvaardde hij dat de prijs zijn naam zou dragen. Uiteindelijk werd besloten dat de Sacharovprijs zou worden toegekend aan personen en organisaties die zich onderscheiden door hun buitengewone activiteiten of verwezenlijkingen op het gebied van de mensenrechten in Europa en wereldwijd. In akkoord met de Politieke Commissie van het Parlement moest de eerste Sacharovprijs worden toegekend vóór eind 1988. Die werd gewonnen door Nelson Mandela en Anatoli Martsjenko, waarbij Martsjenko door Sacharov zelf was voorgedragen.
